Water veehouderij

Water

Meer informatie

Water

akkerbouw

Meer informatie

Water glastuinbouw

Meer informatie

Context

Voor veehouderij is water een belangrijke productiefactor. Een koe drinkt zo’n honderd liter water per dag, een varken 10 procent van zijn lichaamsgewicht. Er moet dus voldoende drinkwater van goede kwaliteit zijn voor het vee. Als het omgevingswater van goede kwaliteit is, kan dit uit de sloot worden gehaald.

Daarnaast is water nodig voor de groei van de voedergewassen. Zowel te veel als te weinig water leidt tot een lagere gewasopbrengst en voerkwaliteit. Te veel water geeft bovendien problemen bij het uitvoeren van de werkzaamheden op het land en tot verslechtering van de bodem. Een slechte bodemkwaliteit leidt behalve tot opbrengstderving, ook tot af- en uitspoeling van water én nutriënten als stikstof en fosfaat. En dat betekent minder nutriënten voor het gewas. De (melk)veehouderij heeft dus direct belang bij een goede bodem en de beschikbaarheid van voldoende schoon grond- en oppervlaktewater.

Ook van belang: Als het voer meer eiwit bevat dan het dier nodig heeft, leidt dit tot extra uitscheiding van niet benut stikstof via de mest en de urine, die weer in het grond- en oppervlaktewater terecht kan komen en voor problemen zorgen.

‘Ik heb jarenlang gezegd dat gras op klei niet verdroogt, maar dat is nu wel anders’

Lees het interview met veehouder Maurice van Erp over zijn ervaringen met waterbeheer

Kansen

Er zijn veel eenvoudige en rendabele maatregelen mogelijk om de bodem weerbaarder te maken tegen grote verschillen in neerslag, van droogte tot wateroverlast. Het verhogen van het organisch stofgehalte door jaarrond geschikte gewassen te telen is daarbij de basis. Groenbemesters dragen bij aan een gezonde bodem en binden stikstof, waardoor er minder bemest hoeft te worden (afname stikstofemissie), wat een verdere reductie van de emissies naar oppervlakte en grondwater oplevert.

Europees mestbeleid schrijft voor dat op landbouwgrond 170 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare per jaar mag worden gebruikt. Met een derogatievergunnning mag dat meer zijn, tot en met 2021 blijft dat 230 kilogram op zand en löss en 250 in de rest van Nederland. Ecologisch slootbeheer en vermindering van de erfafspoeling is belangrijk voor de kwaliteit van het omgevingswater. Dit maakt het mogelijk om (sloot)water zoveel mogelijk te gebruiken als drinkwater voor het vee, wat weer besparingen oplevert.

Kennis uit onderzoek

Wageningse onderzoekers werken aan een tool om het waterbeheer te verbeteren. Die kennis is belangrijk voor veehouders, want de productie van melk is afhankelijk van de productie van gras en mais. De BedrijfsWaterwijzer helpt jou als boer om het waterbeheer te optimaliseren, zodat het beschikbare water in droge en natte periodes op de juiste plekken terechtkomt. Er zijn binnen de wijzer zeven zaken die goed geregeld moeten zijn.

‘Haal slootmaaisel zoveel mogelijk uit de slootkant. En gebruik dit maaisel weer als bemesting’

Lees het interview met Koos Verloop over het belang van waterbeheer in de veeteelt

Praktijk

Melkveehouder Nanne Koopman (Friesland) in gesprek met WUR-onderzoeker Koos Verloop over watermanagement op het melkveebedrijf. Koopman kan dankzij de Waterwijzer gericht stappen ondernemen om de waterkwaliteit op zijn land te verbeteren. Zo heeft hij een natuurvriendelijke oever aangelegd op zijn land, wat gunstig is voor de afspoeling naar de sloot. Bovendien is de oever een aantrekkelijke plek voor weidevogels.

Eerste stappen

Wat zijn eerste stappen die je als boer kunt nemen in de omschakeling naar kringlooplandbouw als het gaat om waterbeheer?

Bij het telen van mais is het verstandig om een vanggewas in te zaaien, zoals Italiaans raaigras of een wintergewas zoals rogge of spelt. Een vanggewas houdt koolstof en dus vocht in de bodem vast. Zo voorkom je dat mais het grondwater te veel belast. In het voorjaar kun je het onderploegen en dan dient het als meststof.
Investeer in opslagcapaciteit voor een heel jaar mest. Dan ben je niet afhankelijk van het weer voor de beslissing of je de mest kunt uitrijden.
Stop eerder met bemesten om uitspoeling te beperken: dien dierlijke mest alleen in het voorjaar toe, niet in de zomer
Zorg zoveel mogelijk dat het teeltplan bij de bodem past. Het is logischer om beweiding op kleigrond te laten plaatsvinden dan op zandgronden.
Maak perceelkaarten met lage en hoge plekken. Afspoeling naar oppervlaktewater is het gevolg van snel transport van stoffen. Zeg maar: kortsluiting tussen het perceel en de sloot.
Doe een erfemissiescan, daarmee kun je eenvoudig het risico op emissie van gewasbeschermingsmiddelen vanaf het erf in kaart brengen. Ga naar de erfemissiescan. De tool geeft ook informatie over maatregelen om die emissie te verminderen.

Verdienvermogen

In sommige gebieden is droogte een probleem, in andere gebieden hebben boeren juist te maken met vernatting. Hoe kun je als (melk)veehouder de verdiensten voor je bedrijf vergroten of kosten besparen door een duurzamer waterverbruik?

Een betere waterhuishouding zorgt voor een veerkrachtiger bodem en daardoor voor meer opbrengst voedergewassen.
Minder kosten voor bemesting door groenbemesting.
Droogte voorkomen betekent kosten besparen: droogte vermindert de ruwvoerpositie en beperkt de mogelijkheden voor beweiding. Dit betekent extra kosten voor voeraankoop en mestuitrijden. Bovendien daalt de benutting van meststoffen en de hoeveelheid eiwit van eigen land. Door de achteruitgang van de zodekwaliteit nemen tevens de kosten voor onkruidbestrijding, doorzaaien en graslandvernieuwing toe.
Vernatting bestrijden voorkomt extra kosten: vernatting vermindert de ruwvoerpositie, beperkt de mogelijkheden voor beweiding en leidt tot inefficiënt graslandgebruik. Dit betekent uiteindelijk extra kosten voor voeraankopen en van voederwinning en mestuitrijden door stijging van het aandeel maaien. Onder natte omstandigheden denitrificeert stikstof in de bodem en is het risico op lachgasemissie (sterk broeikasgas) bij stikstofbemesting groot. Door lagere opbrengsten, stikstofverlies en inefficiënt graslandgebruik vermindert de benutting van meststoffen en de hoeveelheid eiwit van eigen land.
Voorkomen erfafspoeling komt in aanmerking voor subsidie. Vanaf 1-1-2018 komen agrariërs met een certificaat voor de Maatlat Schoon Erf in aanmerking voor fiscaal voordeel via de MIA/Vamil-regeling.
Subsidie van het Waterschap voor ecologisch slootbeheer. Informeer bij het plaatselijke waterschap.