Biodiversiteit
Biodiversiteit is een garantie voor een veerkrachtig ecosysteem. De landbouw is een belangrijk onderdeel van dat ecosysteem. Veerkracht is nodig voor een optimale productie en om de gevolgen van klimaatverandering, zoals droogte en wateroverlast, op te kunnen vangen.
De biodiversiteit in agrarische landschappen gaat sterk achteruit. Dit is (onder andere) het gevolg van overheidsbeleid, dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft ingezet op schaalvergroting en efficiëntie, en marktwerking. In het nieuwste Living Planet Report Nederland (2020) van het Wereld Natuur Fonds staat dat het aantal diersoorten dat typerend is voor het agrarisch gebied met 50 procent is afgenomen. Volgens ecoloog Anne van Doorn van Wageningen University & Research is er minder leven op de landbouwgronden en zit er minder leven in de bodem. En de soorten die er nog zijn, zoals de grutto, de scholekster, de veldleeuwerik en vlinders staan onder druk.
Je kunt stappen zetten in je bedrijfsvoering en maatregelen nemen die een bijdrage leveren aan een toename van de biodiversiteit. Werken aan biodiversiteit betekent een verbinding tussen landbouw en de natuur; bovengronds (minder emissies, kruidenrijk grasland en bloemrijke akkerranden) en ín de bodem. Een rijk bodemleven met wormen, bacteriën, schimmels en andere micro-organismen vormen een robuust systeem dat tal van ecosysteemdiensten levert: bodemvruchtbaarheid, watervasthoudend vermogen en koolstofvastlegging. Als je besluit meer gebruik te maken van vaste mest, zal zich dat op termijn uitbetalen in een rijker bodemleven en een besparing op de kosten. In dit hoofdstuk staan de (financiële) kansen en mogelijkheden op een rij als je meer biodiversiteit op je boerenbedrijf nastreeft. Daarnaast laten we zien welk onderzoek er gaande is naar biodiversiteit en vertellen boeren die stappen hebben gezet om de biodiversiteit te vergroten over hun ervaringen.
Biodiversiteit voor akkerbouwers
Voor de akkerbouwer is functionele agrobiodiversiteit interessant. Hierbij speelt een natuurlijke soortenrijkdom (plant en dier) op en rond het bedrijf -boven en onder de grond- een rol bij een gezonde teelt. Maar ook meer gewasdiversiteit binnen één perceel, bijvoorbeeld door middel van mengteelt of strokenteelt, kan de biodiversiteit ten goede komen.
De biodiversiteit van de bodem is gebaat bij het zo min mogelijk gebruik van kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen en het niet omploegen van het land, zegt Jeroen Onrust, als wormenonderzoeker verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Maar de wetenschapper begrijpt het dilemma van de boer: “De boer vraagt zich af: waar begin ik, met welke stap en welke gevolgen heeft dat voor mijn opbrengst?” Uit een experiment van Onrust blijkt dat de productie van een intensief systeem in eerste instantie terugloopt als je stopt met bijvoorbeeld kunstmest of drijfmest. Volgens Onrust moeten bodem en het bodemleven de tijd krijgen om te herstellen. Hoe lang dat duurt, verschilt per bedrijf en per boer. Bij Cornelis Mosselman, een biologische akkerbouwer in Ooltgensplaat, Zeeland, duurde het twee jaar voor hij effect zag.
Ben je akkerbouwer en wil je meer weten over biodiversiteit op jouw bedrijf?
Biodiversiteit voor veehouders
Ook voor melkveebedrijven geldt dat biodiversiteit gaat om de soortenrijkdom op en rond het bedrijf. Oud, kruidenrijk grasland is het beste voor de biodiversiteit. Het inzaaien van kruidenrijke grasmengsels is ook goed voor een gevarieerd bodemleven. Met name voor weidevogels zoals grutto, kievit, tureluur en scholekster zijn de graslanden van belang om te foerageren en te broeden. Als je het beheer van je graslanden verandert, draagt dit bij aan het herstel van de weidevogelstand. Door de eerste maaisnede uit te stellen krijgen de vogels de kans om ongestoord te broeden. Het aanleggen van plasdrasgreppels houdt de bodem zacht zodat weidevogels makkelijker met hun snavel in de bodem op zoek kunnen naar voedsel.
Biodiversiteitsmonitor melkveehouderij
Om biodiversiteit meetbaar te maken op de individuele melkveehouderij is er een Biodiversiteitsmonitor ontwikkeld. Met behulp van indicatoren krijg je inzicht in de mate van biodiversiteit op je bedrijf. Een hoge score op biodiversiteit kan lonend zijn en leiden tot een hogere melkprijs.
Ben je veehouder en wil je meer weten over biodiversiteit op jouw bedrijf?